Алена Руцкая (Алена Вітальеўна Руцкая)
Паэтэса, член Саюза пісьменнікаў Беларусі, літаратуразнавец, метадыст. Выдатнік народнай асветы Беларусі, заслужаная настаўніца Беларусі, вядучы спецыяліст у галіне выкладання беларускай літаратуры і рыторыкі, перакладчык. Дацэнт кафедры беларускай літаратуры ГрДУ імя Я. Купалы.
Алена Вітальеўна Руцкая нарадзілася 11 студзеня 1950 года ў вёсцы Дзякаўцы Шчучынскага раёна ў сям’і служачых. Чытаць навучылася вельмі рана, у 5-гадовым узросце. Напэўна, таму першыя вершы будучай паэтэсы пачалі з’яўляцца яшчэ ў малодшым узросце.
У 1961 годзе сям’я Руцкіх пераехала ў горад Слонім, у пасёлак Альбярцін. У 1966 годдзе Алена закончыла сярэднюю школу №7 і паступіла на філалагічны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Па словах паэтэсы, выбар будучай прафесіі быў невыпадковым. Гэта працяг дынастыі: дзядуля будучай паэткі працаваў загадчыкам дзіцячага дома, маці была настаўніцай.
Вучоба ў БДУ прыйшлася на той час, калі там выкладалі такія майстры слова, як прафесар Ларчанка М. Р., Ніл Гілевіч, Іван Навуменка, Алег Лойка і іншыя выдатныя асобы. У той жа час ва ўніверсітэце дзейнічала літаратурнае аб’яднанне “Узлёт” (кіраўнік Алег Лойка), якое аб’ядноўвала як крытыкаў, так і літаратараў. “Узлётаўцы” наведвалі Саюз пісьменнікаў Беларусі, дзе прысутнічалі на імпрэзах і творчых вечарынах, пасля абмяркоўвалі пачутае. Акрамя гэтага, была магчымасць выступаць з уласнымі творамі перад навучэнцамі школ, працоўнымі.
Вершы пачала пісаць у 1 класе. Упершыню надрукавалася ў 1964 годдзе ў часопісе “Бярозка”, у 1966 годзе – ў газеце “Голас Радзімы”. Падборкі вершаў змяшчаліся ў зборніках “Свет вачыма дзяцей”, “Напісалі кнігу самі”, “Натхненне”, “Універсітэт паэтычны”.
У 1971 годзе юнай паэтэсе пашанцавала пабываць на фестывалі маладых літаратараў з усяго ў тыя часы Савецкага Саюза ў Ерэване. Фестываль, па словах Алены Руцкай, стаў штуршком да перакладчыцкай дзейнасці. І сёння яна перакладае творы з украінскай і рускай мовы на беларускую.
Пасля заканчэння БДУ (у 1971 годзе) Алена Руцкая працавала настаўніцай беларускай мовы і літаратуры ў Сценявіцкай васьмігадовай школе Слонімскага раёна, у Судзільскай сярэдняй школе Клімавіцкага раёна Магілёўскай вобласці, у Сянькоўшчынскай сярэдняй школе Слонімскага раёна. З 1977 года па 1992 год настаўнічала ў “Сярэдняй школе № 2 горада Слоніма”, дзе, па словах Алены Руцкай, усіх іх “…натхняла на працу і творчасць Людміла Антонаўна Клімовіч. І тое, што я ў 1986 годзе стала заслужанай настаўніцай – гэта і яе заслуга” (з тэлефоннай размовы Сяргея Чыгрына з паэтэсай, 1999 г.).
З 1977 года пачала друкаваць рэцэнзіі, нарысы на маральна-педагагічныя тэмы, артыкулы па выкладанню беларускай мовы і літаратуры ў школе.
У 1982 годзе Алене Руцкай прысвоена званне “Выдатнік народнай асветы”. У 1986 годзе – “Заслужаны настаўнік Беларусі”.
З 1985 года – член Саюза пісьменнікаў Беларусі.
З 1992 г. жыве ў Гродна. Працуе ў Гродзенскім дзяржаўным ўніверсітэце імя Янкі Купалы, выкладае методыку літаратуры, рыторыку. Супрацоўнічае з абласным інстытутам удасканалення настаўнікаў.
У сваім жыцці Алена Руцкая нібы вядзе паралельна дзве адметныя лініі, якія ўдала пераплятаюцца: паэтычная творчасць і выкладчыцкая дзейнасць. Аўтар паэтычных зборнікаў “Сцяжыны” (1983), «Роздум» (1988), калектыўных зборнікаў паэзіі, вершаў і загадак для дзяцей, шматлікіх публікацый. Вершы паэтэсы кранаюць лірызмам, апавядальнасцю, вытанчаннасцю. У паэзіі спрабуе знайсці адказ на шматлікія пытанні, якія ставіць перад чалавекам час:
Жыццё пражыць – не поле перайсці.
Жыццё пражыць – сваё засеяць поле.
Як зазначае літаратуразнавец Пятро Маляўка, яе творы — “эстэтычнае сцвярджэнне народных маральна-этычных каштоўнасцей, паэтызацыя пачаткаў народнага жыцця”.
Алена Руцкая – адна з слонімскіх паэтаў, якая найбольш яскрава адлюстравала горад Слонім у сваіх творах:
У маладзіковым чоўне вечар
Наплывае ціха на сады.
І здаецца,чутны ў шэпце вецця
“Паланэз Агінскага” тады.
Алена Руцкая цудоўна валодае гумарыстычным словам. Яе вершаваным гумарэскам, сатырычным вершам і байкам характэрны дасціпны гумар, шматзначны сэнс, лёгкасць успрымання. Многія творы паэтэсы перакладзены на рускую, украінскую, польскую, армянскую, туркменскую і іншыя мовы.
Педагагічнае майстерства Алены Вітальеўны высока ацэнена ўзнагародамі, прызнаннем калег, настаўнікаў. Педагагічны вопыт заслужанай настаўніцы Беларусі і сёння запатрабаваны як у школе, так і ў вышэйшых навучальных установах Беларусі. Алена Руцкая з’яўляецца адным з вядучых спецыялістаў у галіне методыкі выкладання літаратуры і рыторыкі. Выкладчыкам роднай мовы адрасаваны яе шматлікія выданні: навукова-метадычных дапаможнікаў “Тыдзень беларускай мовы і літаратуры ў школе” (1999); “Пазакласная праца па беларускай літаратуры ў школе” (2000); “Методыка выкладання беларускай літаратуры: дапаможнік для студэнтаў” (2004, у сааўтарстве); “Беларуская літаратура ў школьным выкладанні. Вучэбна-метадычны дапаможнік” (2006, у сааўтарстве), метадычны дапаможнік “Пад ветразем спасціжэння і творчасці” (2010, у сааўтарстве),метадычныя выданні “Беларуская літаратура: зборнік творчых заданняў” (5-9, 9-10 кл., 2012, у сааўтарстве), “Падвіжніца педагагічнай справы. Літаратурнае краязнаўства” (2013, у сааўтарстве). Аўтар шматлікіх публікацый. Паралельна Алена Вітальеўна рэдагуе падручнікі для беларускамоўных класаў Польшчы. Аўтар электронных дапаможнікаў па беларускай літаратуры для 5-10 класаў.
Алена Вітальеўна з’яўляецца членам журы абласных і рэспубліканскіх алімпіяд. На вершы паэтэсы кампазітар Алег Пяткун напісаў гімн алімпіяды, які ўжо некалькі гадоў натхняе творчую моладзь:
Плыві,плыві ладдзя алімпіяды,
Пад ветразямі ведаў праз гады.
Няхай навукі вабяць далягляды
Таленавітых, творчых, маладых!
Сёння Алена Вітальеўна — дацэнт кафедры беларускай літаратуры ГрДУ імя Янкі Купалы, лiтаратуразнавец, метадыст, лiтаратурны крытык, заслужаны настаўнiк Беларуci, выдатнік асветы, паэтэса, член СПБ, сябра рэдакцыйнай рады часопіса “Беларуская мова і літаратура”.
